woensdag 15 april 2009

Leporello's

Het woord is eigenlijk een naam en wel die van de knecht van Don Giovanni uit de gelijknamige 18de eeuwse opera van Wolfgang Amadeus Mozart.
Deze knecht Leporello pocht over de amoureuze prestaties van zijn baas Giovanni. Hij doet dat aan de hand van een namenlijst van zijn veroveringen. Die namen staan op een aantal kaartjes die met de onderkant en bovenkant aan elkaar vastzitten en als een soort harmonica zijn gevouwen. Vandaar dus...


Ik wil het hier hebben over oude fotoleporello's met op dik karton geplakte kabinetfoto's (ze werden thuis bewaard in het kabinet!). Kabinetfoto's werden pas in 1867 in Nederland geïntroduceerd (NB. de oudste Nederlandse foto is van 1839). In het laatste kwart van de 19de eeuw werden deze ‘Photographieën’ dermate goedkoop dat toeristen die Nederland aandeden dergelijke ansichtkaartboekjes massaal kochten. Ze werden niet kant en klaar verkocht maar bevatten de selectie die de koper zelf maakte.
Elke leporello is dus weer anders. Ik bezit er een aantal van met fraai versierde kaften en heerlijk gedateerde afbeeldingen van/uit het Nederlandse Fin de siècle (1890-1914).

Souvenir d’Amsterdam’ geeft al aan dat het hier gaat om foto’s van Amsterdam voor de Franse toerist. De foto’s (met Nederlandse onderschriften!) zijn van de bekende boekhandelaar en uitgever Andries Jager (1825-1905).
Deze leporello bevat 24 stadsgezichten waarvan één met ‘Het paleis van Z.M. de Koning’ (Koning Willem III, die in 1890 overleed) oftewel het stadhuis op de Dam.

De dochter van Koning Willem III werd acht jaar later in de hoofdstad ingehuldigd. Ter gelegenheid daarvan verscheen ‘Amsterdam september 1898’. Een leporello met 12 foto’s van Andries Jager die een beeld geven van de Amsterdamse stadsversieringen en inhuldiging (op 6 september) van de toen achttienjarige Koningin Wilhelmina.


Costumes de la Hollande’ is weer voor de Franse toeristenmarkt gemaakt (rond 1890) en gezien het stempeltje achterin verkocht bij de ‘Gebr. Douwes atelier, Warmoestraat 73, Amsterdam’. De koper schreef erbij: ‘souvenir de votre cousin Aug. Fuchs, Amsterdam 6/10 ‘97’. Deze leporello bevat 12 foto’s van klederdrachten die gedeeltelijk met de hand werden ingekleurd. Eén ervan toont ‘Sa Majesté la Reine des Pays-Bas’, de tienjarige Prinses Wilhelmina in Friese klederdracht.

Het is natuurlijk persoonlijk maar ik vind het niet makkelijk om fraaie en in goede staat verkerende leporello’s te vinden. Het waren echte verbruiksartikelen, gemaakt voor de toerist en al snel gedateerd. Van veel aangeboden exemplaren liggen de foto’s los of zijn er andere gebreken. Uiteraard is daarom de staat waarin een leporello verkeert bepalend voor de prijs.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten